Gustav II Adolf của Thụy Điển (9 tháng 12
jul (19 tháng 12
greg) năm
1594 – 6 tháng 11
jul (
16 tháng 11greg) năm
1632), còn được biết với cái tên
tiếng La Tinh là
Gustavus Adolphus (còn viết là
Gustave II Adolphe và đọc theo
tiếng Việt là
Guxtavơ II Ađônphơ[1]). Trong các tư liệu lịch sử, ông còn được gọi là
Gustavus, hay
Gustavus Đại đế, và
Gustav Adolph Đại đế (
tiếng Thụy Điển: Gustav Adolf den store, một danh hiệu được Quốc hội Thụy Điển chính thức thông qua vào năm 1634), là người sáng lập
Đế quốc Thụy Điển (còn gọi là Stormaktstiden – "giai đoạn liệt cường") trong buổi đầu thời đại hoàng kim của Thụy Điển. Ông là vua nước Thụy Điển từ năm 1611 đến khi
qua đời năm 1632. Dưới sự lãnh đạo của ông, Thụy Điển là nước có uy thế quân sự trong cuộc
chiến tranh Ba mươi năm, góp phần xác định sự cân bằng quyền lực về tôn giáo và chính trị tại
châu Âu.Chiến thắng lừng lẫy nhất của ông là trận đánh Breitenfeld (1631) trước quân
Đức. Với bộ máy quân sự xuất sắc, vũ khí tốt, sự đào tạo kỹ lưỡng và lực lượng pháo binh hiệu quả (tất cả đều được hỗ trợ bởi một
chính quyền có hiệu lực cao ở hậu phương, luôn đáp ứng nhu cầu của ông), Đại đế Gustav II tự tin đưa ông trở thành một những lãnh đạo tiêu biểu của Âu châu. Tuy nhiên, ông tử trận vào năm 1632. Trong những năm ông lăn lộn trên chiến trường
Thủ tướng Axel Oxenstierna (1583 – 1654) điều hành đất nước, thiết lập Tòa án Tối cao mới và trở thành quan Nhiếp chính sau khi ông qua đời.
[2]Dưới triều đại ông, Vương quốc Thụy Điển - vốn chỉ là nước mạnh ở một vùng và tầm thường - vươn lên thành một trong những
cường quốc của châu Âu, với một
chính phủ xứng đáng làm gương cho các nước thời cận đại. Ông luôn phải đối đầu với những cuộc chiến tranh: Ngày từ năm 1617 (khi 17 tuổi), ông đã thống lĩnh Quân đội Thụy Điển đánh nhau với một vài nước láng giềng, đến khi năm 1632 ông tử trận trong lúc tiến hành tấn công đối phương. Chỉ trong vòng vài năm, Thụy Điển trở thành quốc gia lớn nhất lục địa châu Âu, chỉ sau nước
Nga và
Tây Ban Nha. Quân Thụy Điển cũng đánh đuổi quân
Đan Mạch khỏi miền Bắc Thụy Điển và đây là lần đầu tiên quốc gia này hùng mạnh hơn Đan Mạch.
[2] Ông được một số người ca ngợi là "Cha đẻ của chiến tranh hiện đại"
[3], hoặc là một "vị Thống soái vĩ đại đầu tiên". Dưới trướng ông, nước Thụy Điển và phái
Kháng Cách có nhiều vị tướng xuất sắc, chẳng hạn như
Lennart Torstensson. Nhiều năm sau khi Gustav II Adolf bị giết, Torstensson đã đánh bại các kẻ thù của Thụy Điển, mở rộng biên giới và thế lực của đế quốc này.Người
Ý gọi ông là "Ông vua vàng rực" (il re d'oro) do ông có mái tóc vàng hoe và nước da hồng hào. Một quý tộc người
Anh, trong bản báo cáo cho Quốc vương
Charles I về vị vua - chiến binh anh dũng, đã gọi ông là một vị "Vua Rồng".
[4] Nhưng trong nhiều tài liệu của người Âu châu, ông là "
Hùng sư của phương Bắc" - con mãnh thú được Thiên Chúa phái xuống trần gian vì công lý
[5]. Ngày nay, người ta kỷ niệm ông tại các quảng trường ở thành phố
Stockholm,
Gothenburg và Sundsvall. Trường Cao đẳng Gustavus Adolphus, ngôi trường
Tin Lành ở thành phố St. Peter, Minnesota (
Hoa Kỳ), cũng được đặt theo tên vị Quốc vương Thụy Điển.